بررسی تأثیر غلظت‌های مختلف بوراکس بر میزان پراکسیداسیون لیپید و فعالیت سیستم آنتی‌اکسیدانی آنزیمی در موریانه Microcerotermes diversus (Isoptera: Termitidae)

موریانۀ Microcerotermes diversus Silvesteri یکی از مهم‌ترین آفات محصولات چوبی و سلولزی در مناطق مختلف کشور از جمله استان خوزستان به شمار می‌آید. از سموم سازگار با محیط‌زیست که از طریق اختلال در فیزیولوژی و متابولیسم (سوخت‌وساز) حشرات تأثیر گذارند می‌توان به بورات‌ها از جمله بوراکس اشاره کرد. هدف از این بررسی تعیین نشانگرهای زیستی با استفاده از اندازه‌گیری فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی (پاداکسندگی) و میزان پراکسیداسیون لیپید (چربی) در ایجاد تنش اکسیداتیو (اکسایشی) تحت تأثیر حشره‌کش است. بدین منظور تأثیر چهار غلظت 5/1 ، 2، 3 و 4 درصد بوراکس بر شاخص‌های مهم تنش اکسیداتیو از جمله مالون دی‌آلدهاید (MDA) و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی مانند سوپراکسید دیسموتاز (SOD)، کاتالاز (CAT)، پراکسیداز (POX)، آسکوربات پراکسیداز (APX) و گلوتاتیون ردوکتاز (GR) در طبقۀ کارگر بررسی شد. همۀ آزمایش‌ها در چهار تکرار انجام شد. نتایج حاصل نشان داد، با افزایش غلظت حشره‌کش، میزان غلظت MDA در همولنف نسبت به شاهد به‌صورت معناداری افزایش و فعالیت دو آنزیم GR و APX با افزایش غلظت کاهش می‌یابد، بیشترین و کمترین میزان فعالیت آنزیم SOD به ترتیب در تیمارهای 2 و 3 درصد، آنزیم CAT در تیمارهای 3 و 4 درصد و آنزیم POX در تیمارهای 4 و 3 درصد مشاهده شد. نتایج همچنین نشان داد، تیمار موریانه‌ها با غلظت‌های مختلف مورد نظر از بوراکس بر شاخص تنش مالون‌دی‌آلدهاید و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی POX، CAT، GR، APX و SOD تأثیرگذار است و می‌توان از آن‌ها به‌عنوان یک نشانگر زیستی برای تعیین تأثیر حشره‌کش در بدن موریانه استفاده کرد.